top of page

ทำไมเราถึงล้มเหลว? จิตวิทยาเบื้องหลังการตั้งเป้าหมายที่ไม่สำเร็จ


Mission On อยากชวนทุกคนมาเจาะลึกจิตวิทยาที่อยู่เบื้องหลังการตั้งเป้าหมายที่ล้มเหลว

การก้าวเข้าสู่ปีใหม่ … หลาย ๆ คนคงตั้งเป้าหมายที่อยากจะทำในปีใหม่ไว้มากมาย ไม่ว่าจะเป็นการลดน้ำหนัก ปลดหนี้ ทำงานอดิเรกที่ชอบ การเข้าสังคมมากขึ้น หรืออื่นๆ การตั้ง New Year’s Resolution เป็นเหมือนธรรมเนียมที่หลาย ๆ คนนิยมทำกันในช่วงเทศกาลปีใหม่ ซึ่งเต็มไปด้วยความหวังและการมองโลกในแง่ดีว่า … เราจะสามารถเปลี่ยนแปลงตัวเองได้



ผลสำรวจจาก Forbes Health (ตุลาคม 2023) พบความจริงที่น่าเศร้าว่า เป้าหมายปีใหม่กว่า 90% มักล้มเหลวภายในเวลาไม่กี่เดือน ซึ่งมีสาเหตุหลัก ๆ มากจาก (1) การตั้งเป้าหมายที่ใหญ่เกินไปหรือการมีความคาดหวังที่ไม่สมจริง (2) การขาดเหตุผลแท้จริงที่อยู่เบื้องหลังเป้าหมายนั้น ๆ ซึ่งทำให้แรงจูงใจที่จะลงมือทำของเราค่อย ๆ ลดลงไปตามเวลา โดยเฉพาะเมื่อเป้าหมายดันเป็นสิ่งที่เราไม่ชอบ และอาจเป็นเพราะ (3) ใจเรายังไม่พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง จนทำให้เราละเลยการวางแผนที่จะช่วยให้เราทำตามเป้าหมายได้อย่างต่อเนื่อง นอกเหนือจากนั้นคือเป็นเพราะ (4) เรามัวแต่หมกมุ่นอยู่กับความคิดในแง่ลบ จนล้มเลิกแผนการทำตามเป้าหมายไปเสียเอง




สาเหตุที่ New Year’s Resolution ของเราล้มเหลว


น่าเสียดายที่การมองโลกในแง่บวกอย่างเดียว อาจไม่สามารถทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่เราต้องการได้ ความจริงก็คือ มีหลายปัจจัยที่ทำให้เราล้มเหลวกับ New Year’s Resolution ตั้งแต่พึ่งเริ่มต้นลงมือทำ



1. เราตั้งเป้าหมายที่ใหญ่เกินไป


ปัญหาใหญ่ที่สุดอย่างหนึ่งของการตั้งเป้าหมายช่วงปีใหม่ คือ เรามักจะตั้งเป้าหมายไว้สูงเกินไป เช่น อยากปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน นอนหลับพักผ่อนให้มากขึ้น หรือการพูดภาษาใหม่ได้คล่อง หรือการที่เรา ‘ตั้งความหวังแบบผิด ๆ’ (False Hope Syndrome) ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อเรามักจะตั้งเป้าหมายที่ไม่สมจริง ซึ่งนำไปสู่ความผิดหวัง และในที่สุดก็ล้มเลิกที่จะทำตาม New Year’s Resolution ไปโดยปริยาย


"หลาย ๆ คนเข้าใจผิดว่า New Year’s Resolution ควรจะหมายถึงเป้าหมายที่ยิ่งใหญ่ เพราะมันฟังดูน่าตื่นเต้นดี … แต่ในความเป็นจริงแล้ว มนุษย์เราไม่ได้ถูกสร้างมาเพื่อที่กระทำการเปลี่ยนแปลงสิ่งที่ยิ่งใหญ่ ด้วยการลงมือทำเพียงครั้งเดียว" — Terri Bly นักจิตวิทยาคลินิก


ดังนั้น หากเราต้องการบรรลุเป้าหมาย เช่น การเรียนรู้ภาษาใหม่ เราจำเป็นต้องตั้งเป้าหมายเล็ก ๆ ระหว่างทาง เช่น
การใช้เวลา 15 นาทีต่อวันเพื่อเรียนรู้คำศัพท์หรือวลีใหม่ ๆ

วิธีนี้จะช่วยให้เราค่อย ๆ ปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลง แทนที่จะเปลี่ยนแปลงแบบกะทันหัน ซึ่งอาจทำให้เราท้อแท้และเลิกล้มไปกลางคัน เช่น การตั้งเป้าหมายว่าจะพูดภาษาใหม่ให้ได้คล่องภายใน 4 เดือน




2. เราไม่ได้ถามตัวเองว่า "ทำไม"


การเปลี่ยนแปลงอาจเป็นเรื่องยากในบางครั้ง เพราะเราต้องฝืนใจตัวเองลงมือทำ แต่ให้เรามองภาพว่า การไม่เปลี่ยนแปลงอะไรเลยอาจทำให้เราทุกข์ใจมากกว่า (ซึ่งอาจจะมากกว่าความทุกข์จากการต้องเปลี่ยนแปลงด้วยซ้ำ) ด้วยมุมมองนี้จึงจะทำให้เราเปลี่ยนแปลงได้จริงๆ 


อย่างไรก็ตามเป้าหมายที่เราตั้งไว้มากมาย มักจะเป็นสิ่งที่เรารู้สึกว่า "ควรทำ" แต่เมื่อเราโฟกัสไปที่สิ่งที่ควรทำมากเกินไป เราจึงมองข้าม "เหตุผล" แท้จริงที่เราอยากทำ


"โดยปกติแล้ว การตั้งเป้าหมายช่วงปีใหม่เป็นสิ่งที่เราเลือกทำได้ ดังนั้นถ้าเราตั้งเป้าหมายเป็นสิ่งที่เราเกลียด  เป้าหมายใด ๆ ที่ตั้งไว้…ก็จะเป็นแค่สิ่งที่เราอยากหนีไปให้พ้น! และยิ่งเราไม่มั่นใจว่าจะทำสำเร็จหรือไม่ หรือไม่แน่ใจในผลลัพธ์ เราก็จะยิ่งไม่ทำมัน!"

ตัวอย่างเช่น หากเป้าหมายของเราคือการไปยิม 3 ครั้งต่อสัปดาห์ แต่เราเกลียดการไปยิม เราก็จะไม่บรรลุเป้าหมาย

สิ่งที่เราต้องทำคือ ทำความเข้าใจว่า…อะไรคือ “เหตุผล” ที่ทำให้เราอยากตั้งเป้าหมายนั้น ๆ ตัวอย่างเช่น หากเราอยากไปยิม เราต้องถามตัวเองให้ลึกลงไปว่า ทำไม? เป็นเพราะเราอยากมีรูปร่างที่ดีขึ้น อยากรู้สึกแข็งแรงขึ้น หรือเพราะอะไร?


เมื่อเรารู้เหตุผลที่แท้จริงในการตั้งเป้าหมายของตัวเองแล้ว เราอาจพบว่ามีวิธีอื่น ๆ ในการบรรลุเป้าหมาย ซึ่งอาจจะสนุกและน่าพึงพอใจสำหรับเรามากกว่า และทำให้เรามีแนวโน้มที่จะทำมันต่อไปในระยะยาว




3. เรายังไม่พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง


อีกเหตุผลหนึ่งที่เราไม่สามารถรักษาเป้าหมายปีใหม่ของเราไว้ในระยะยาวได้ คือ เรายังไม่พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง

ขั้นตอนการเปลี่ยนแปลง (Stages of Change Model) ตามแนวคิดทางจิตวิทยาด้านล่างนี้ จะช่วยให้เราเข้าใจกระบวนการที่เราต้องผ่านก่อนที่จะพร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลง ซึ่งประกอบด้วย 5 ขั้นตอน ดังนี้


  • Precontemplation: คุณเริ่มตระหนักได้ว่าอาจมีบางสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลง

  • Contemplation: คุณกำลังคิดที่จะเปลี่ยนแปลง

  • Preparation: คุณเริ่มวางแผนเพื่อการเปลี่ยนแปลง

  • Action: คุณลงมือทำการเปลี่ยนแปลง

  • Maintenance: คุณกำหนดวิธีการ เพื่อจะรักษาการเปลี่ยนแปลงนี้ไว้ ให้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง


ดังนั้นคนที่สามารถรักษาเป้าหมายในช่วงปีใหม่ไว้ได้ มักจะอยู่ในขั้นตอน Action หรือขั้นตอนของการลงมือทำ ในขณะที่คนล้มเหลวมักจะยังไม่ถึงขั้นตอนนี้ แสดงให้เห็นว่าคนที่ตั้ง New Year’s Resolution อย่างกะทันหัน ฉาบฉวย หรือไม่มีการวางแผนล่วงหน้า … อาจจะไม่ประสบความสำเร็จ 


เพราะการตั้งเป้าหมายปีใหม่จำเป็นต้องผ่านการคิด พิจารณา เตรียมตัว เตรียมใจ และวางแผนจึงจะสำเร็จลุล่วงตามที่ตั้งใจได้



4. หมกมุ่นอยู่กับความคิดในทางลบ 


การมีความคิดในทางลบ ก็เป็นอุปสรรคต่อการบรรลุเป้าหมายที่จะพัฒนาตัวเองเช่นกัน การมัวแต่คิดในทางลบว่า “เราทำไม่ได้ … เราน่าจะล้มเหลวแน่นอน” จะบั่นทอนความตั้งใจและความพยายามของเรา และนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ล้มเหลวในท้ายที่สุด


นอกจากนี้สื่อโซเชียลมีเดียอาจทำให้ความคิดลบนี้แย่ลง ด้วยการเสริมแรงว่า “คนอื่นดีกว่า … เหนือกว่าเรา เขาทำได้ … แต่เราทำไม่ได้” เป็นต้น ซึ่งไม่ใช่ข้อเท็จจริง และเป็นเพียงความคิดลบ ๆ ในหัวของเราเท่านั้น





อ้างอิง: แปลและดัดแปลงบทความบางส่วนมากจากเว็บไซต์ VeryWellMind.com เขียนโดย Cynthia Vinney, PhD


 



รู้จักกับนักจิตวิทยาการปรึกษาและนักจิตบำบัด



นัดพบนักจิตวิทยาการปรึกษาและนักจิตบำบัด



bottom of page