"4 รูปแบบ" การสื่อสารที่เป็นพิษ บั่นทอนความสัมพันธ์จนอาจนำไปสู่จุดจบ!

4 อัศวิน = การสื่อสารที่เป็นพิษ

Dr John Gottman เรียก 4 รูปแบบการสื่อสารที่เป็นพิษว่า “4 อัศวิน” (The Four Horsemen) ซึ่งเป็นการสื่อสารที่กัดกร่อนความสัมพันธ์ ด้วยการทำให้ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในความสัมพันธ์บานปลาย ทำลายความผูกพันระหว่างกันและกันของผู้ที่อยู่ในความสัมพันธ์ จนนำไปสู่จุดจบในที่สุด (Gottman & Silver, 1999 อ้างถึงใน Beeney et al., 2020; Zamudio, 2024)

— Dr John Gottman ศาสตราจารย์ นักวิจัย และนักจิตบำบัดผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์

และแน่นอนว่ารูปแบบการสื่อสารเหล่านี้ ไม่ได้จำกัดอยู่ที่แค่ความสัมพันธ์แบบคู่รัก แต่ยังรวมไปถึงความสัมพันธ์รูปแบบอื่น เช่น เพื่อน ครอบครอบครัว หรือความสัมพันธ์ในที่ทำงาน

(The Gottman Institute)

อัศวินทั้ง 4 ของการสื่อสารที่บั่นทอนความสัมพันธ์ มีดังนี้

ภาพประกอบจาก Freepik

1. วิพากษ์วิจารณ์

การวิพากษ์วิจารณ์แตกต่างจากการบ่น 'การบ่น' มักเกี่ยวกับประเด็นที่เฉพาะเจาะจง แต่ 'การวิพากษ์วิจารณ์' เป็นการโจมตีที่ตัวตน โจมตีคู่ของเรา หรืออีกฝ่ายในความสัมพันธ์จนถึงแก่นแท้ตัวตน

พูดให้เห็นภาพคือ "เรากำลังทำลายความเป็นตัวตนของอีกฝ่าย" เมื่อเราใช้คำพูดวิพากษ์วิจารณ์

สิ่งสำคัญคือ เราควรแยกให้ออกว่าอะไรคือ การบ่น และ การวิพากษ์วิจารณ์?

— Ellie Lisitsa, PhD.

และถ้าปล่อยให้มีการวิพากย์วิจารณ์ใส่กัน อย่างถี่ขึ้น รุนแรงขึ้น สิ่งนี้นำไปสู่อัศวินตัวอื่นที่อันตรายกว่าอย่าง ‘การดูถูกเหยียดหยาม’

2. ดูถูกเหยียดหยาม

คือการปฏิบัติต่ออีกฝ่ายในความสัมพันธ์ด้วยความ ‘ไม่เคารพ ไม่ให้เกียรติ’

เช่น การด่าว่า เยาะเย้ยด้วยการประชดประชัน อารมณ์ขันแบบไม่มีกาละเทศะ และการเลียนแบบ

หรือใช้ภาษากาย เช่น กลอกตา หรือหัวเราะเยาะ จนอีกฝ่ายรู้สึกถูกดูหมิ่นและไร้ค่า

ซึ่งร้ายแรงกว่าคำวิพากย์วิจารย์ ที่เป็นการโจมตีตัวตน ด้วยการตั้งตัวเองว่าอยู่เหนือกว่าอีกฝ่าย (Moral Superiority) ด้วยมุมมองทัศนคติ ความเชื่อ หรือศีลธรรมบางอย่าง ตัวอย่างแบบนี้...

ที่น่าคิดคือ การดูถูกเหยียดหยาม “เป็นตัวทำนายการหย่าร้าง” (หรือการจบความสัมพันธ์) ได้ดีที่สุดในอัศวินทั้ง 4 ตัว 💀

— Ellie Lisitsa, PhD. (2024, 2025)

3. ปกป้องตัวเอง

‘การปกป้องตัวเอง หาข้อแก้ตัว หรือต่อต้าน’ ซึ่งทำไปเพื่อปฏิเสธที่จะรับผิดชอบการกระทำของตัวเอง และใช้การโทษผู้อื่นเป็นทางออก

สิ่งนี้มักเกิดขึ้น เมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งต้องการตอบโต้ต่อ ‘คำวิพากย์วิจารย์’ ของอีกคน

เราอาจเจอได้บ่อยๆ ในความสัมพันธ์ที่กำลังไม่มั่นคง หรือเมื่อฝ่ายหนึ่งรู้สึกว่าถูกกล่าวหาอย่างไม่ยุติธรรม จึงมักหาข้อแก้ตัวและสวมบทเป็นเหยื่อ เพื่อให้อีกฝ่ายถอยห่าง

— Ellie Lisitsa, PhD. (2024)

เป็นเรื่องที่เข้าใจได้ว่า เมื่อเจอความเครียดและรู้สึกว่ากำลังถูกโจมตี เราจึงอยากปกป้องตัวเอง

แต่มันแสดงถึงการไม่อยากยอมรับผิด และไม่อยากทำความเข้าใจในมุมมองของอีกฝ่าย และวิธีนี้ไม่เคยได้ผลหากคู่กรณีไม่ยอมถอยหรือขอโทษ มีแต่จะทำให้ความขัดแย้งบานปลาย

4. ปิดกั้นทางอารมณ์

เมื่อเจอคำพูดหรือการกระทำแย่ๆ จาก 3 อัศวินก่อนหน้า ที่ถูกสะสมมานานและมากพอที่จะทำให้ความรู้สึกของคนฟังท่วมท้น!

ผู้ฟังมักเลือกที่จะ ‘ปิดกั้นตัวเอง’ ไม่โต้ตอบ แต่ก็ไม่รับฟัง หยุดตอบสนองกับอีกฝ่ายอย่างสิ้นเชิง เหมือนเอากำแพงหินมากั้นระหว่างกลาง แทนการเผชิญหน้ากับปัญหาและหาทางออกร่วมกัน

เช่น ทำเป็นไม่ได้ยิน หันหน้าหนี ทำตัวยุ่ง หรือทำพฤติกรรมอื่นๆ ที่ทำให้ไขว้เขวจากเรื่องตรงหน้า

— Ellie Lisitsa, PhD. (2024)

ใช้การปิดกั้นทางอารมณ์เป็น “ทางออก” เป็นเรื่องที่เข้าใจได้ แต่เมื่อมันเกิดขึ้นบ่อยๆ มันจะกลายเป็นนิสัยไม่ดี ที่บั่นทอนความสัมพันธ์

ติดตามอ่าน วิธีการรับมือกับอัศวินทั้ง 4 ได้ในบทความ "การสื่อสารที่เป็นพิษ" Part 2

บทความนี้แปลและดัดแปลงเนื้อหาบางส่วนมาจาก

• เว็บไซต์ The Gottman Institute

  บทความเรื่อง The Four Horsemen: Criticism, Contempt, Defensiveness,

  and Stonewalling (2024) เขียนโดย Ellie Lisitsa, PhD.
  

• เว็บไซต์ RWA Psychology

  บทความเรื่อง The Four Horsemen Toxic Communication Styles And How To Rein Them In เขียนโดย May Soo (Psychologist)

• เว็บไซต์ Connor Swenson

  บทความเรื่อง The Four Horsemen: Relationship Pitfalls to Avoid

อ้างอิง:

[1] Beeney, J. E., Hallquist, M. N., Scott, L. N., Ringwald, W. R., Stepp, S. D., Lazarus, S. A., Mattia, A. A., & Pilkonis, P. A. (2019). The Emotional Bank Account and the Four Horsemen of the Apocalypse in Romantic Relationships of People with Borderline Personality Disorder: A Dyadic Observational Study. Clinical psychological science : a journal of the Association for Psychological Science, 7(5), 1063–1077. https://doi.org/10.1177/2167702619830647

[2] Lisitsa, E. (2024, October 15). The Four horsemen: Criticism, contempt, defensiveness, and stonewalling. The Gottman Institute. https://www.gottman.com/blog/the-four-horsemen-recognizing-criticism-contempt-defensiveness-and-stonewalling/

[3] Lisitsa, E. (2025, May 25). The Four horsemen: Contempt. The Gottman Institute. https://www.gottman.com/blog/the-four-horsemen-contempt/

[4] The Four horsemen: Relationship pitfalls to avoid. Home. (2021, February 11). https://www.connorswenson.com/blog/four-horsemen.

[5] Soo, M. (2023, April 20). The Four horsemen toxic communication styles and how to rein them in. RWA Psychology - Psychologist in Beecroft & Hornsby Shire. https://www.rwapsych.com.au/blog/the-four-horsemen-toxic-communication-styles-and-how-to-rein-them-in/

[6] Zamudio, N. (2024, December 15). Effective conflict management: Gottman method for couples. Ascension Counseling & Therapy. https://ascensioncounseling.com/effective-conflict-management-gottman-method-for-couples

รู้จักกับนักจิตวิทยาการปรึกษาและนักจิตบำบัด

นัดพบนักจิตวิทยาการปรึกษาและนักจิตบำบัด