“วิธีแก้ไข” การสื่อสารเป็นพิษ
— เปลี่ยนคำช่างติ ด้วยการไม่พูดกล ่าวโทษที่ตัวตน
‘ความขัดแย้ง’ เป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ในทุกๆ ความสัมพันธ์ แม้แต่ในความสัมพันธ์ที่ประสบความสำเร็จมากที่สุด เราก็ยังต้องเจอสิ่งนี้เป็นเรื่องธรรมดา
— The Gottman Institute
งานวิจัยของ The Gottman Institute พบว่า สิ่งหนึ่งที่สามารถทำนายว่า ความสัมพันธ์จะ ‘สำเร็จ’ หรือ ‘ล้มเหลว’ ได้คือ
❌ ไม่ใช่การห้าม ไม่ให้มีความขัดแย้งเลย ✔️ แต่มันคือ ‘วิธีที่เราใช้จัดการ’ กับความขัดแย้ง สิ่งนี้เองที่ทำให้ความสัมพันธ์ไปต่อได้
จัดการกับ ‘อัศวินตัวที่ 1’
‘4 อัศวิน’ (The Four Horsemen) หรือรูปแบบการสื่อสารที่เป็นพิษ ซึ่งทำให้ความขัดแย้งในความสัมพันธ์แย่ลง จนนำไปสู่จุดจบในที่สุด
เราจะมีวิธีจัดการแก้ไข หรือถอนพิษ (Antidote) จากอัศวินตัวแรกอย่าง ‘การวิพากษ์วิจารณ์’ (Criticism) ได้อย่างไรบ้าง ตามมาดูกัน
— Dr John Gottman ศาสตราจาร ย์ นักวิจัย และนักจิตบำบัดผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์
(Dr John Gottman นำการเปรียบเปรยมาจาก ‘4 จตุรอาชาแห่งวันสิ้นโลก’ ในคัมภีร์ไบเบิล เพื่อใช้อธิบายความสัมพันธ์ที่ต้องจบลง เมื่อมีการสื่อสารที่เป็นพิษ 4 รูปแบบนี้)
อ่านเพิ่มเติมเรื่อง ‘อัศวินตัวที่ 1’ หรือการวิพากษ์วิจารย์ ได้จากโพสต์ “4 รูปแบบการสื่อสารที่เป็นพิษ” ของ Mission On
‘ยาแก้พิษ’ สำหรับอัศวินตัวที่ 1
เมื่อสังเกตได้ว่า เรามีการสื่อสารแบบ “วิพากย์วิจารณ์ ตำหนิติเตียน” ในความสัมพันธ์ ในขณะที่มีปัญหาเกิดขึ้น แล้วมันทำให้เราเกิดความไม่สบายใจจนต้องการสื่อสารออกไป มีสิ่งที่เราควรหลีกเลี่ยงหรือ ‘ไม่ควรทำ’ และคำแนะนำสำหรับ ‘สิ่งที่ควรทำ’ ดังนี้
สิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง: ❌ เราไม่ควรใช้การต่อว่ าหรือตำหนิอีกฝ่าย ‘ที่ตัวตน’
สิ่งที่ควรทำ: ✔️ ให้เปลี่ยนเป็นพูดถึงปัญหา โดยไม่กล่าวโทษคนอื่น (บางคนอาจเรียกว่า “การบ่น” แต่บ่นแบบนุ่มนวล) หรือที่นักจิตวิทยาเรียกว่า I-Statement ดังตัวอย่างด้านล่าง
‘ถอนพิษ’ ด้วย I-Statement
I-Statement เป็นเทคนิคการสื่อสารที่ผู้พูดใช้แสดงออกความรู้สึก ความคิด ประสบการณ์ส่วนตัว และความต้องการของตัวเอง อย่างตรงไปตรงมาโดย ‘ไม่โจมตีหรือตำหนิผู้ฟัง’
(หรือไปโฟกัสที่ลักษณะบางอย่างที่เป็น ‘การอ้างเหตุผล’ ที่เกี่ยวข้องกับ สื่อถึง หรือส่งผล ‘ต่อผู้ฟัง’ โดยเฉพาะส่งผลกระทบในทางลบ — Goodtherapy.org)
สิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง: ❌ เลี่ยงใช้คำที่สื่อถึงการกล่าวโทษ ตำหนิที่ตัวตนของอีกฝ่าย เช่น คำว่า “คุณ” ตัวอย่าง: “ทำไมคุณถึงทำ...แบบนั้น”, “เพราะคุณเป็นคน...แบบนี้”
สิ่งที่ควรทำ: ✔️ พูดถึงความรู้สึกของเราโดยใช้ประโยค I-Statement หรือ “ฉันรู้สึก…” เพื่อแสดงออกถึงความต้องการของเรา และใช้การเริ่มต้นบทสนทนาอย่างอ่อนโยน เป็นกลาง (Soft/Gentle Start-Up) ได้ตามตัวอย่างด้านล่างนี้...
‘เริ่มถอนพิษ’ อย่างอ่อนโยน มักเป็นสิ่งที่ดีกว่า
หากเราอยากเริ่มต้นบทสนทนาอย่างนุ่มนวล ให้คิดถึง 2 สิ่งนี้ “ฉันรู้สึกอย่างไร?” และ “ฉันต้องการอะไร?”
❌ วิพากย์วิจารย์/ตำหนิ (Criticism): “คุณเอาแต่พูดถึงเรื่องของตัวเองตลอดเลย ทำไมคุณถึงเห็นแก่ตัวได้ขนาดนี้”
✔️ ถอนพิษ (Antidote): [1] “ฉันรู้สึกเหมือนว่า ตัวเองถูกละเลยเสมอๆ เลย [2] เวลาที่เธอไม่ฟังหรือเปลี่ยนไปพูดเรื่องอื่น [3] จนความรู้สึกแย่ๆ ของฉันมันสะสมอยู่ในใจ [4] ฉันแค่อยากระบาย เราช่วยคุยกันเรื่องนี้ได้ไหม?”
นำไปใช้จริงอย่างไร?
โครงสร้างของ I-Statement แบบเต็มๆ:
[1] “ฉันรู้สึก... [บอกว่าเรารู้สึกอย่างไร?] ...” [2] “เมื่อไหร่... [มันเกิดขึ้นเมื่อไหร่?] ...” [3] “เพราะ... [สิ่งนั้นส่งผลต่อเราอย่างไร?] ...” [4] “ฉันต้องการอะไร...?”
ข้อสังเกต I-Statement:
เริ่มต้นด้วย “ฉันรู้สึก” ปิดท้ายด้วย “ฉันต้องการ” เอ่ยปากขออย่างนุ่มนวล สุภาพ เพื่อเติมเต็มความต้องการของเรา
ไม่มีทั้งการกล่าวโทษ ต่อว่าหรือตำหนิ ซึ่งช่วยป้องกันไม่ให้บทสนทนา ‘บานปลาย’ กลายเป็นการโต้เถียงที่ไม่มีวันจบ
ติดตามอ่าน วิธีการรับมือกับอัศวินตัวที่ 2 ได้ในบทความ "การสื่อสารที่เป็นพิษ" Part 3
บทความนี้แปลและดัดแปลงเนื้อหาบางส่วนมาจาก
เว็บไซต์ The Gottman Institute
บทความเรื่อง The Four Horsemen: The Antidotes (2013, Updated in 2024) เขียนโดย The Gottman Institute’s Editorial Team
อ้างอิง:
[1] The Gottman Institute’s Editorial Team. (2013, April 26). The Four horsemen: The antidotes. The Gottman Institute. https://www.gottman.com/blog/the-four-horsemen-the-antidotes/
[2] “I” message. GoodTherapy.org Therapy Blog. (2018, February 14). https://www.goodtherapy.org/blog/psychpedia/i-message
